اهمیت و نقش کامپیوتر در جهان (از فرزاد عزیزی)

اهمیت کامپیوتر و کاربرد آن در زمینه های مختلف زندگی بشر بر کسی پوشیده نیست  کامپیوتر امروزه در کلیه شئون زندگی فردی و اجتماعی انسانها وارد شده بطوریکه دنیا بدون کامپیوتر و زندگی منهای کامپیوتر غیر ممکن است . اگر قدری به اطراف خویش نگریسته و در امورات زندگی روزمره دقت نمائیم به نقش و اهمیت کامپیوتر بیشتر واقف خواهیم شد.

     هنگامیکه دانشجو قدم به محیط آموزش برای فعالیت های تحصیلی میگذارد ، بایستی ابتدا ثبت نام و سپس واحدهای درسی ترم را اختیار نماید این کار با استفاده از کامپیوتر در حداقل زمان ممکن انجام می شود .

     طراحی وتدوین برنامه درسی دانشجویان و تشخیص تداخل های آن و نیز تهیه لیستهای حضور و غیاب دانشجو و لیست نمرات و کارنامه تحصیلی و صفحات دفاتر امتحانات و ....... توسط کامپیوتر به بهترین نحو و در حداقل زمان ممکن صورت می گیرد. هنگام مراجعه به بانک ، چه پولی به حساب واریز و یا توسط چک و فیش پولی از حساب برداشت گردد ، کامپیوتر انجام این امور را در نهایت سرعت و دقت به عهده می گیرد.

     قبض های آب ، برق ، تلفن و گاز مصرفی مشترکین خانگی ، تجاری ، صنعتی وعمومی توسط کامپیوترها تهیه و مبالغ آن در نهایت دقت و سرعت محاسبه می شود.

دربخش های حسابداری ، آمار ، بودجه ، کار گزینی ، دبیرخانه وبایگانی ادارات و درانبارها کامپیوتر ها بطور بسیار وسیع و گسترده ای مورد استفاده وبهره برداری قرار می گیرند.

     در صنعت ، پزشکی ، علوم ، نجوم ، اکتشافات ، اختراعات ، انواع طرحی ها و....... کامپیوتر نقش مهم وتعیین کننده ای دارد. طراحی و تهیه  نقشه های پیچیده فنی مانند نقشه های اجرائی پروژه های ساختمانی وتأسیساتی بزرگ وکوچک با کامپیوتر امکانپذیر است .

     در کشف جرائم ، کنترل ترافیک ، هدایت سفینه های فضائی و موشک ها وخلاصه صدها مورد دیگر کامپیوتر سهم بسزائی داشته و به نحو مطلوب وبا کمال سرعت و دقت وظایف محوله را انجام می دهد.

     ضروری است با توجه به این همه کاربرد کامپیوتر در عرصه های گوناگون زندگی و گره خوردن زندگی انسانها با این پدیده عصر تکنولوژی با آن آشنا شده ، تا از این رهگذر دریچه ای کوچک را به دنیای بیکران این تکنولوژی باز نمائیم.

ادامه در ادامه مطلب

تاریخچه پیدایش و تکامل کامپیوتر

     کامپیوتر دستگاهی است که می تواند برنامه ها را برای انجام حوزه وسیعی از وظایف و کارها ، اجرا کند با این وجود کامپیوتر فقط قادر به انجام کارهایی است که شما انجام آن را از او می خواهید و این دستگاه قادر نخواهد بود به سیارات دیگر سفر کند مگر اینکه شما انجام این کار را از او بخواهید .

     می توان گفت از زمانیکه انسان با بهره گیری از انگشتهای دست خویش شروع به شمارش نمود ، تاریخچه کامپیوتر آغار شد. اولین ماشین حساب بشر ، انگشتان او بود  وجود مبنای دهدهی یا سیستم عدد نویسی اعشار دقیقاً بعلت وجود ده انگشت در دستهای انسان است چه بسا که اگر مثلاً تعداد انگشتان هشت بود، مبنای عدد نویسی هشت می شد.

     انسانها به علت محدودیت تعداد انگشتان دست برای شمارش ، بعدها از دانه های ریز سنگ و شن بهره بردند و حتی بفکر افتادند که برای ثبت اعداد از ایجاد گره روی طناب استفاده نمایند.

چرتکه

     ایجاد گره روی طناب انگیزه ای برای ساختن چرتکه گردید که بعنوان اولین کامپیوتر شناخته شد و مدتهای مدید وسیله محاسبات عددی بود و در حال حاضر نیز در بعضی از بازارهای شهرها توسط افراد قدیمی وسنتی هنوز از این وسیله برای محاسبه استفاده می شود.

ماشین حساب پاسکال

     اولین ماشین حساب را پاسکال فیلسوف و ریاضیدان فرانسوی در سن نوزده سالگی در سال1642 میلادی اختراع کرد . در آن زمان پاسکال در دفتر مالیاتی پدرش در فرانسه ستونهای طولانی ارقام را جمع می کرد . اختراع او بیشتر به خاطر آن بود که اینکار خسته کننده را کمی آسانتر نماید ماشین حساب پاسکال فقط می توانست جمع و تفریق را انجام دهد.

ماشین لایب نیتز

     درسال 1694 یک فیلسوف و ریاضیدان آلمانی به نام لایب نیتز ماشینی اختراع کرد که می توانست عملیات جمع و ضرب را انجام دهد ، اگر چه ماشین حساب لایب نیتز بسیار دقیق نبود اما توجه او به علم ریاضی و دقت روی رقمهای صفر و یک موجب شهرت وی شد . جرج بول ریاضیدان انگلیسی عقیده داشت برای هر چیزی در دنیا فقط دو حالت وجود دارد : روشن یا خاموش ، درست یا غلط ،      وی ابداع کننده سیستم عدد دو دوئی (باینری) و جبر بول بود که در ساخت کامپیوترهای جدید نقش مؤثری دارد.

ماشین بابیج

     اولین ماشین کامپیوتر مکانیکی را چارلز بابیج اختراع کرد . کامپیوتر وی در آن زمان کلیه مفاهیم اولیه را که در کامپیوترهای امروزی بکار می رود ، مورد استفاده قرار می داد. ماشین بابیج قدرت ذخیره اعداد را در خود داشت.

اولین کامپیوتر الکترونیکی

     اولین کامپیوتر الکترونیکی توسط گلدستین ستوان ارتش آمریکا که استاد ریاضیات نیز بود ، ساخته شد. این کامپیوتر که ایناک نامیده می شد ، در سال 1946 تکمیل شد وزن آن حدود سی تن بود و فضائی به مساحت صد و پنجاه متر مربع را اشغال می کرد . این ماشین 18000 لامپ خلأ داشت که برای ساختن هزار تلویزیون لامپی کافی بود . از معایب کامپیوتر ایناک این بود که فقط چند ساعت در شبانه روز قابل استفاده بود ، زیرا زود داغ می شد و برای اینکه خنک شود می بایستی مدتی خاموش می گردید.

نسلهای کامپیوتر

برای کامپیوتر بطور کلی چهار نسل شناخته شده است ، که عبارتند از:

کامپیوترهای نسل اول = کامپیوترهائی که قبل از سال 1955 میلادی ساخته      شده اند ، کامپیوترهای نسل اول نام دارند .

خصوصیات کامپیوترهای این نسل عبارتند از : سرعت وحافظه کم – حجم و وزن زیاد – ایجاد گرمای فوق العاده زیاد بعلت استفاده از لامپهای خلأ زیاد برای ساختن آنها .

     کامپیوترهای نسل دوم= با اختراع ترانزیستورهای نیمه هادی و جایگزین شدن آنان با لامپهای خلأ نسل دوم کامپیوترها شروع می شود . حافظه اصلی این کامپیوترها از حلقه های قابل مغناطیس شدن magnetic core تشکیل می گردد . این کامپیوترها همزمان می توانستند مورد استفاده بصورت علمی و تجاری وصنعتی باشند. خصوصیات این نسل کامپیوترها عبارت بود از :

وجود ترانزیستور نیمه هادی به جای لامپ خلأ و در نتیجه بالا نرفتن گرما در کامپیوتر  سرعت عمل بالا – ظرفیت زیاد حافظه –حجم و وزن کم کامپیوتر.

کامپیوترهای نسل سوم = با اختراع مدارات مجتمع یا آی سی  integrated circuit که حجم بسیار اندک وحافظه زیادی را در خود جا داده است. نسل سوم کامپیوترها شروع شد.

     آغاز نسل سوم کامپیوتر به سال 1960 میلادی می باشد در طی سالهای بعد از 1960 پیشرفتهای فراوانی در زمینه های نرم افزار (برنامه های کامپیوتری) وسخت افزار (دستگاههای کامپیوتر ومتعلقات جانبی آن ) کامپیوترها به وجود آمد و سیستمهای عامل کامپیوتر تنوع بیشتری یافت .

خصوصیات کامپیوتر های سوم عبارت بودند از:

     وجود حافظه بصورت استفاده از مدارهای مجتمع آی سی که دارای حجم اندک وحافظه بسیار بالاست که این امر موجب کوچک شدن حجم کامپیوتر است. تلفیق سخت افزار و نرم افزار پشتیبانی یعنی برنامه ها و بسته های  عامل – قابلیت سیستم در مهیا نمودن ارتباط دادها (اطلاعات) – پردازش همزمان دو یا چند برنامه در کامپیوتر.

      کامپیوترهای نسل چهارم = این نسل از سال 1970 و با اختراع میکروپروسسور یا ریزپردازنده آغاز می شود .

پاره ای از خصوصیات این نسل عبارتند از:

     اختراع مایکرو کامپیوترها – کاربرد مدارات مجتمع و نیمه هادی به صورت حافظه – پیدایش مینی کامپیوترها یا کامپیوترهای کوچک – سرعت فوق العاده بالا در اجرای دستورالعمل ها و فرامین – هزینه کمتر در ساخت دستگاهای کامپیوتری  ظرفیت زیاد کامپیوترها در رابطه با حجم آنها (ظرفیت زیاد حافظه وحجم کم دستگاه)

سازمان کامپیوتر 

    بطور کلی  یک سیستم کامپیوتری از سه بخش  سخت افزار HARD WARE نرم افزارSOFT WARE   پرسنل PEOPLE تشکیل گردیده است .

اجزاء ظاهری کامپیوتر های شخصی

     دریک سیستم PC یا کامپیوتر شخصی حداقل سه جزء وجود دارد که عبارتند از:  صفحه کلید KEY BOARD –  صفحه نمایش MONITOR –  واحد مرکزی سیستم SU یعنی SISTEM UNIT   بنا به ضرورت و نیاز غالباً از اجزاء و وسایل دیگری در سیستم PC استفاده می شود که برخی از آنها عبارتند از :

     چاپگر PRINTER – رسام PLOTTER-  ماوس  MOUSE – قلم نوری     LIGHT PEN – اسکنر SCANNER – کنسول CONSOLE – مجموعه صفحه کلید و نمایش را کنسول می نامند .

صفحه نمایش  MONITOR – صفحات نمایش کامپیوترها به دو گروه تقسیم می شوند که عبارتند از :

الف= نوع تلویزیونی CTRL که به آن مونیتور می گویند .  PCها دارای چنین صفحه نمایشی می باشند.

ب: نوع کریستال مایع LIQUID CRYSTAL DISPLAYS که به اختصار به آن LCD  می گویند . مونیتور نوع تلویزیونی دو نوع می باشند،که عبارتند از تک رنگ ورنگی.

تشکیلات  سخت افزار کامپیوتر

     کامپیوتر در ابتدا به منظور انجام محاسبات پیچیده وحجیم ساخته شد و به همین دلیل آن را COMPUTER  به معنی حسابگر نامیدند. ولی  امروزه کامپیوتر یک دستگاه چند منظوره است وبا دستگاه های جانبی که به آن متصل می شود قادر به انجام اکثر اموری کاملاً متفاوت از محاسبه و چاپ یک صورت حساب تا هدایت یک سفینه فضایی می باشد . چون کامپیوتر قادر به انجام اکثر اموری است که توسط انسان صورت می گیرد ، لذا باید کم و بیش دارای ساختمانی نظیر ساختمان فیزیکی  و فکری انسان باشد.

اجزاء و تشکیلات سخت افزار کامپیوتر عبارتند از :

1- واحد ورودی یا IU که مخفف کلمات INPUT UNIT    می باشد.

2- واحد پردازش مرکزی یا CPU که مخفف کلمات CENTRAL PROCESSING UNITاست

3- واحد خروجی یا OU که مخفف کلمات OUTPUT UNIT می باشد.

واحد پردازش مرکزی یا CPU خود شامل سه بخش است که عبارتند از :  

الف : واحد حافظه یا MU که مخفف کلمات MEMORY UNIT است.

ب : واحد محاسبه و منطق یا ALU  که مخفف کلمات  ARITHMETIC AND LOGIC UNIT  است.

ج : واحد کنترل یا CU که مخفف کلمات CONTROL UNIT است.

     دیسک نوری OPTICAL DISK با دیسک لیزری LASER DISK - این نوع دیسک ها دارای ظرفیت بسیار بالایی نسبت به بقیه دیسک ها هستند و به عنوان بایگانی های حجیم و آرشیوهای بزرگ اطلاعاتی عمل میکنند . محتویات این   دیسک ها فقط قابل خواندن است . به بیان دیگر  اطلاعات در این دیسک ها نظیر عمل چاپ به نحوی به صورت ثابت ضبط می شود .

 به همین دلیل به این نوع بایگانی های دیسکی  CD-ROM که مخفف کلمات COMPACT DISK READ ONLY MEMORY است، می گویند . به این دیسک ، دیسک فشرده فقط خواندنی هم می گویند .گاهی بر روی این نوع دیسک ها تصاویر متحرک و فیلم های ویدئویی را به صورت اطلاعات کامپیوتری ذخیره می نمایند . نمایش تصاویر متحرک به این صورت دارای کیفیت بسیار بالایی است.

واحد خروجی OUTPUT UNIT -  کامپیوتر توسط واحد خروجی به خواسته های کاربر پاسخ میدهد . واحد خروجی شامل دستگاه یا دستگاه های خروجی است . برخی از دستگاه های خروجی کامپیوتر عبارتند از:

صفحه نمایش – چاپگر – رسام .

     شبکه کامپیوتری – هر گاه کامپیوتر های مختلف در نقاط مختلف ب همنظور تبادل اطلاعات به طریق خاصی با همدیگر ارتباط پیدا می کنند ، شبکه کامپیوتری تشکیل می شود. شبکه کامپیوتری می تواند به صورت منطقه ای ، کشوری و جهانی باشد.

     مودم MODEM- اتصال و ارتباط کامپیوترها به همدیگر در دو نقطه مختلف با    واسطه ای به نام مودم امکان پذیر است . مودم تبدیل کننده اطلاعات کامپیوتری به اماج الکترومغناطیسی و بالعکس می باشد.

انواع نرم افزارها – عمده ترین نرم افزارهای کامپیوتری عبارتند از :

      سیستم عامل operating  systemm  - مترجم  Translatorrs و برنامه های کاربردی Application

سیتم عامل

     هنگامی که روبه روی کامپیوتر قرار گرفته ایم ، می توانیم با دادن دستوراتی از او بخواهیم که کار مورد نظر را برای ما انجام دهد به عنوان مثال برنامه ای را وارد   حافظه اش نماید و آنرا اجرا کنید یا برنامه ای از حافظه اش پاک کند این دستورات متعلق به سیستم عامل است . هر نوع سیستم عاملی ، دستورات خاصی را می شناسد که می توان از طریق این دستورات از کامپیوتر خواست که کار مورد نظر انجام دهد بنابراین یکی از وظایف مهم سیستم عامل ، ایجاد ارتباط با استفاده کننده کامپیوتر و اجراء نمودن فرامین داده شده ، است از وظایف دیگر سیستم عامل کنترل وسایل ورودی و خروجی و نقل و انتقال اطلاعات بین حافظه اصلی و حافظه های جانبی است . وظایف واحد کنترل نیز از طرف سیستم عامل تعیین می شود . سیستم عامل با توجه به نوع کامپیوتری که باید کنترل کند ممکن است وظایف مختلفی را برعهده گیرد . سیستم عامل کامپیوترهای بزرگ بسیار پیچیده و کارهای زیادی را به عهده دارد در صورتیکه سیستم عامل کامپیوترهای کوچک ساده است . سیستم عامل مجموعه ای از برنامه هاست که ارتباط کامپیوتر با دنیای خارج و وظایف و نحوه عملکرد اجرای سخت افزار را معین می سازد .

نکاتی در خصوص برخی تکمه های صفحه کلید

     - هر گاه روی متن نوشته شده چند بار Backspace  را فشار دهیم به ازای هر بار فشار دادن این کلید مکان نما به اندازه یک خانه به سمت چپ رفته و یک حرف را پاک می کند .

- اگر کلید Tab را چند بار فشار دهیم ، مکان نما در صفحه نمایش جهش می کند.

- اگر کلید caps Lock  را فشار دهیم و از سایر کلیدهای حروف استفاده نمائیم ، روی صفحه نمایش فقط حروف بزرگ نشان داده خواهد شد .

- هر گاه کلید Ctrl  و Alt و Delete را همزمان فشار دهیم ، سیستم عامل Ms-Dos مجدداً کامپیوتر را راه اندازی می نماید . انجام این کار از این لحاظ قابل اهمیت است که اه اندازی کامپیوتر بدون قطع برق سیستم ، که برای سخت افزار خالی از ضرر نیست ، صورت می پذیرد .

- هر گاه کلید Reset روی سیستم مرکزی وجود داشته باشد و این کلید فشار داده شود بدون قطع برق ، سیستم مجدداً راه اندازی می شود .

- اگر کلید Esc را فشار دهیم باعث خروج (گریز) از یک حالت به حالت دیگر می شویم .

- در حالت عادی صفحه نمایش به قالبهای کوچکی به تعداد 80 ستون و 25 سطر تقسیم می شود و هر یک از حروف یا اعداد یا نشانه ها در یکی از قالبها نمایش داده می شود . با استفاده از کلیدهای جهتی       و     و   و    می توان در هریک از این قالبها قرار گرفت .

نکاتی در خصوص دیسکتها و دیسک سخت

     دیسکت های 5/3 اینچ حداقل دارای ظرفیت 720 کیلو بایت (KB) و حداکثر دارای ظرفیت 4/1 مگابایت (MB) می باشند .

دیسکت های 25/5 اینچ حداقل دارای ظرفیت 360 کیلوبایت و حداکثر دارای ظرفیت 2/1 مگا بایت می باشند . سیستم عامل dos یا Ms-Dos دیسکت های 5/3 اینچ یا 25/5 اینچ را با نام A و B و دیسک سخت یا هاردیسک داخل سیستم مرکزی را که که حافظه ثابت کامپیوتر می باشد به نام c می شناسند .

نکاتی در خصوص راه اندازی کامپیوتر

     بعد از روشن شدن و راه اندازی کامپیوتر ، در صفحه نمایش نشان یا اعلان  A:\ >  یاC:\ >  ظاهر می شود نشان های مذکور را اعلان  dos یا Ms Prompt می نامند و معنی آن این است که  Dos از روی دیسکت موجود در دیسک درایو یا دیسک خوان A و یا از روی دیسک   C(هاردیسک) خوانده شده ، و ضمن این که محتویات این دیسک در اختیار کاربر است آماده اجرای فرامین نیز می باشد .

     اگر کامپیوتر دارای دیسک سخت یا هاردیسک در داخل سیستم مرکزی خود باشد  برنامه های مربوط به Dos غالباً در روی آن قرار داده می شود ، و با روشن نمودن کامپیوتر به صورت اتوماتیک ، قسمت مرکزی Dos که انجام کارهای مختلف را ممکن می سازد به حافظه RAM می آید و اجرا می گردد ، و بعد از چند لحظه به نشان یا اعلان Dos  به صورت C:\ >  روی صفحه ی نمایش می رسد.

     اگر کامپیوتر دارای سخت دیسک یا هاردیسک نباشد در این صورت باید دیسکتی داشته باشیم که سیستم عامل Dos روی آن موجود باشد از این دیسکت ، غالباً به عنوان دیسکت سیستم یا System Disk یاد می شود بنابراین قبل از روشن نمودن کامپیوتر باید این دیسکت را در دیسک گردان یا دیسک درایوی که به نام دیسک درایو A خوانده می شود قرار داد و بعد از وارد نمودن دیسکت مذکور در دیسک درایو A و روشن نمودن کامپیوتر بعد از لحظاتی به اعلان Dos به صورت A:\ > روی صفحه نمایش می رسیم .

نرم افزار و سخت افزار

     کامپیوتر و تمامی عناصر فیزیکی جامدی که به همراه دارد قسمتی از سخت افزار به شمار می آیند هر جزیی از کامپیوتر که بتوانید آن را لمس کنید یک سخت افزار است . نرم افزار نامی است که برای برنامه هایی که در کامپیوتر اجرا می شوند یا عناصر دیگری که به همراه برنامه ها وجود دارند ، در نظر گرفته شده است .

اجزای اصلی کامپیوتر

(Cpu)       واحد پردازش مرکزی  : مغز کامپیوتر است تمامی تفکرات ، محاسبات و پردازشهای لازم در این قسمت انجام می شود سرعت این عنصر با واحد مگاهرتز (MHz) سنجیده می شود . این مقدار برابر با تعداد دفعاتی است که یک سیگنال می تواند در مدت یک ثانیه مدارات کامل موجود در Cpu را بپیماید یا برابر با تعداد محاسبات ساده ای است که cpu  می تواند در طول یک ثانیه انجام دهد اگر سرعت یک cpu  برابر 600 MHz باشد ، این به آن معناست که cpu مزبور قادر است 600 میلیون کار را در یک ثانیه انجام دهد .

     (Hard disk) هاردیسک : درایو هاردیسک ، به منظور ذخیره برنامه ها و اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد ، هنگامی که فایلی را ذخیره می کنید ، این فایل برروی هاردیسک شما ذخیره می شود .

     (Floppy disk) فلاپی دیسک : شبیه هاردیسک می باشد ولی دیسک موجود در آن که فلاپی نامیده می شود ، قابل جابجایی است فلاپی ها را به منظور انتقال  فایل های کوچک از یک pc به  pc دیگر مورد استفاده قرار می گیرند و جنس آنها از پلاستیک نرم می باشد . امروزه فلاپی ها کمی محکمتر هستند ، به دلیل اینکه خود دیسک فلاپی نرم و لرزان است قاب احاطه کننده آن بایداز پلاستیک سخت باشد .

     (Memory) حافظه : هنگامی که برنامه ای را اجرا می کنید این برنامه در حافظه کامپیوتر بارگذاری می شود هر چه مقدار حافظه یک pc زیاد باشد تعداد عملیاتی که می تواند به طور همزمان انجام دهد نیز بیشتر خواهد بود .

لوازم جانبی کامپیوتر

دیسک ها

     * فلاپی دیسک ها : فلاپی دیسک ها هنگامی بکار می روند که بخواهید فایل کوچکی را از یک pc  به pc دیگری منتقل کنید اگر اندازه ی یک فلاپی کمی بزرگتر از مقدار قابل ذخیره در فلاپی دیسک باشد لازم است عملیاتی انجام دهید تا فلاپی دیسک بتواند آن فایل را در خود ذخیره کند .

     * درایوهای Zip : نوع دیگری از درایوهای فلاپی که به جای دیسکهای فلاپی از دیسکهای Zipاستفاده می کنند دیسکهای  Zipمی توانند 100 برابر اطلاعات یک فلاپی دیسک را در خود نگهداری کنند .

     * CD ها : CD writer داشته باشید می توانید فایل ها را داخل یک CD ذخیره کنید یک CD می تواند اطلاعات 400 فلاپی دیسک را در خود ذخیره کند یک DVD نوع مرغوبتر cd است که می تواند 6 تا 7 برابر یک CD معمولی، اطلاعات نگهداری کند.

فرامین Commands  سیستم عامل Dos

     استفاده کننده از کامپیوتر می تواند ، با بکار بردن دستورات یا فرامین با کامپیوتر ارتباط برقرار کند ، و با وارد نمودن دستورات از کامپیوتر بخواهد که کارهای مشخصی را انجام دهد . هر نرم افزاری شامل مجموعه ای از دستورات است که صرفاً در همان نرم افزر به کار می رود . دستورات Dos  نیز برنامه هایی هستند که با اجرای آنها در کامپیوتر عمل خاصی انجام می شود به طور کلی دستورات Dos به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از :

الف : دستورات داخلی Internal Commands

ب : دستورات خارجی External Commands

دستورات داخلی

     هنگام روشن شدن کامپیوتر بعضی از دستورات Dos که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند داخل حافظه اصلی Ram قرار داده می شوند ، تا هر بار برای اجراء شدن نیازی به مراجعه به دیسک جانبی نباشد .

      تمامی دستورات داخلی در فایلی به نام Command Com قرار دارند. بنابراین ، هر وقت بخواهیم از این دستورات استفاده کنیم کافی است نام آنها را وارد نمائیم به این دستورات به دلیل اینکه از لحظه روشن شدن کامپیوتر در داخل حافظه اصلی Ram قرار می گیرند ، دستورات داخلی Internal Commands گفته می شود .

دستورات خارجی

     این گروه از دستورات یا کاربرد کمی دارند ، یا هر کدام حجم زیادی از حافظه را اشغال می نمایند لذا برروی حافظه جانبی موجود بوده و در صورت نیاز از روی حافظه جانبی فرا خوانده می شوند هر کدام از این دستورات در فایل مستقلی با همان نام دستور قرار دارند پس ، دستورات خارجی یک مجموعه فایل هستند که بر روی حافظه جانبی نگهداری می شوند در اکثر کامپیوترها فهرستی را برای نگهداری کلیه فایلهای مربوط به دستورات خارجی Dos در نظرمی گیرند و تمامی این فایلها را در آن فهرست قرار می دهند در صورتیکه یکی از این دستورات فراخوانده شود کامپیوتر در این فهرست به دنبال فایل آن دستور به جستجو می پردازد و در صورت یافتن آن را در حافظه ی اصلی Ram قرار داده به اجراء در می آورد  و فایلهای فوق تا پایان اجرای آن دستور در داخل حافظه اصلی Ram باقی می مانند لازم به ذکر است که تمامی این فایلها ، فایلهای اجرایی و دارای پسوند EXE  یا COM هستند .

پاره ای از فرامین DOS ذیلاً توضیح داده می شوند :

     فرمان Format – دیسک ها و دیسکت ها قبل از آنکه بتواند مورد استفاده واقع شوند باید قالب بندی یا خط کشی مغناطیسی شوند انجام این کار توسط دستوری به نام Format صورت می گیرد . دستور فوق یک دستور خارجی می باشد دستور مذکور ضمن اینکه باعث ایجاد شیارها و قطاع هایی روی دیسک می شود ،باعث اختصاص دادن شماره نیز به آنها می گردد بنابراین با این دستور فضای موجود در دیسک از نظر سیستم عامل DOS قابل مدیریت می شود دیسک های نو از پیش قالب بندی نشده اند و برای استفاده از آنها بایستی با این دستور قالب بندی شوند .

نکاتی در آماده نمودن و قال بندی دیسکها

     رویه دیسکها از اکسید مغناطیسی پوشیده شده است . رویه های مغناطیسی به صورت دوایر متحدالمرکزی که به آنها شیار می گویند سازمان می یابند در هر روی دیسک 25/5 اینچ تعداد 40 شیار وجود دارد . تعداد شیارهای روی دیسک ثابت ، چند صدتاست . شیارها با شروع از شماره صفر روی دیسک شماره گذاری می شوند خارجی ترین یا بیرونی ترین شیار روی دیسک که شعاع آن از همه تراکها یا شیارهای     دایره ای شکل بیشتر است ، شیار شماره صفر و بقیه شیارها به طرف مرکز دیسک به ترتیب با شماره های یک و دو و سه و ..... شماره گذاری می شوند هر شیار به قطعات کوچکی به نام قطاع Sector تقسیم می شود .

     فرمان A یا B یا C – این فرمان نیز فرمان داخلی بوده و برای تغییر دیسک جاری از یک دیسک به دیسک دیگر مورد استفاده می گیرد چنانچه دیسک جاری C باشد و بخواهیم به دیسک A برویم یعنی دیسک جاری را به A تغییر دهیم ، بایستی فرمان     : A را وارد نمائیم همچنین اگر بخواهیم دیسک جاری را به B تغییر دهیم برعکس اگر بخواهیم از دیسک B به دیسکهای A  یا C برگردیم بایستی به ترتیب دستور :A یا C: را وارد نمائیم در صورتیکه در مقابل فرامینی که وارد می کنیم نام دیسک را ننویسیم کامپیوتر به دیسک جاری مراجعه می نماید بنابراین با وارد نمودن دستور Dir کامپیوتر فهرست فایلهای دیسک جاری را روی صفحه نمایش نشان می دهد .

لازم به توضیح است که کامپیوتر فلاپی دیسک یا دیسک لرزان را به نامهای A یا B می شناسد در بعضی از کامپیوترها که ظرفیت حافظه جانبی آن (دیسک سخت) به اندازه کافی بالاست این حافظه به بخش های مختلفی تقسیم می شود که کامپیوتر این بخش ها را به نام C و D و E و Fمی شناسد به این بخشها درایوهای مجازی می گویند

     فرمان dir که مخفف Directory می باشد . این فرمان فرمان داخلی است و فهرست محتویات حافظه جانبی را و یا جدول فایلهای یک دیسک را ظاهر می کند هر دیسک مثل یک کتاب دارای فهرست راهنماست ، که اسامی فایلها به همراه اندازه آنها به بایت ، تاریخ ایجاد فایل و نیز زمان ایجاد آن را در خود دارد که با وارد نمودن Dir تمامی آنها روی صفحه نمایش به صورت یک جا و به سرعت ظاهر می گردد به طوریکه کاربر نمی تواند محتویات دیسک را دقیقاً بررسی و یا بخواند .

فرمان dir \ p فهرست دیسک جاری را به صورت صفحه به صفحه روی مانیتور نشان می دهد .

فرمان dir \ w فهرست فایلهای جاری را به صورت فشرده در پهنای سطر نشان می دهد . فایلها را به صورت عرضی نشان می دهد .

فرمان dir ?? * با وارد نمودن این فرمان تمام فایلهایی که اسامی آنها دو حرفی است روی صفحه نمایش ظاهر می شود (فایلهای مربوط به دیسک جاری) .

فرمان CLS – با وارد نمودن این فرمان صفحه نمایش از اطلاعات پاکسازی می شود و فقط اعلان DOS باقی می ماند این فرمان یک فرمان داخلی است .

ساختن فایل

     می خواهیم فایلی را از تعدادی جملات ایجاد نمائیم (فایل متن) ابتدا لازم است نامی را برای آن انتخاب نمائیم چون این فایل از نوع نوشته یا متن است انتخاب پسوند یا ادامه نام TXT برای آن مناسب است . نام فایل را نیز Myfile در نظر می گیریم .

     دستگاهی برای وارد کردن اطلاعات و یا ایجاد فایل به کار گرفته می شود صفحه کلید و صفحه نمایش است . DOS این دو دستگاه را مجموعاً به نام کنسول می شناسد که اختصاراً با نام CON مشخص می شود . برای ایجاد یک فایل در ابتدا از فرمانی استفاده می کنیم که Copy نام دارد . این فرمان برای نسخه برداری فایل های مختلف به کار می رود . فرمان Copy در جلوی خود دارای یک مبدأ و یک مقصد است که با یک فاصله از فرمان و نیز از یکدیگر ، کنار فرمان نوشته می شود.

     هر گاه در مبدأ CON و در مقصد نام فایل را قرار دهیم ، این مفهوم را دارد که هر آنچه از طریق کنسول داده می شود (به عنوان مبدأ) در فایلی با نام داده شده (به عنوان مقصد) کپی می شود . بنابراین برای ایجاد فایل مورد نظر فرمان به فرم زیر وارد کامپیوتر می شود .

Copy Con Myfile . TXT                                                                        

     با فشار کلید اینتر علامت چشمک زن پایین آمده و منتظر ورود اطلاعات از جانب کاربر می شود که در پاسخ باید در سطرهای مختلف اطلاعاتی را وارد کرده و در انتهای هر سطر کلید اینتر را فشار می دهیم . در پایان برای بستن فایل ، ابتدا دو کلید CTRL + Z را هم زمان فشار داده سپس کلید اینتر را فشار می دهیم با این کار عمل کپی فایل که همان ایجاد فایل است انجام گرفته و مجدداً به اعلان DOS روی صفحه نمایش می رسیم .

     برای حصول اطمینان از ایجاد فایل فوق الذکر فرمان DIR Myfile . TXT را نوشته و وارد می نمائیم با این فرمان فهرست دیسک جاری مورد جستجو قرار گرفته ، در صورت وجود فایلی با نام داده شده ، مشخصات آن روی صفحه نمایش ظاهر می شود .

ساختن فایل دسته ای BATCH FILE

     در مواردی که بخواهیم یک مجموعه از دستورات را مکرراً و بنا به دلایلی اجرا کنیم می توانیم این مجموعه دستور را در فایلی موسوم به فایل دسته ای یا BATCH FILE   قرار دهیم این نوع فایل ها می توانند حاوی چندین دستور متوالی قابل فهم برای سیستم عامل DOS باشند و در صورتیکه نام آنها را بیاوریم (یعنی در اعلان آماده باش DOS نام آنها را تایپ کرده و سپس کلید اینتر را فشار دهیم) فایل دسته ای اجرا شده و در واقع فرمانهای موجود در آن یکی پس از دیگری اجرا می شوند . پسوند فایلهای دسته ای BAT می باشد . مثال : می توانیم فایل دسته ای زیر را با محتوای دستوراتی که تا کنون بررسی نموده ایم ایجاد نماییم .

                                                                                                           B.BAT   Copy Con

CLS                                                                                                              

DIR \ P                                                                                                                                                                                                  

   در آخرین سطر پس از فشار کلید اینتر و کپی فایل دسته ای در حافظه در هر زمانی با تایپ حرف B و فشار کلید اینتر ، مراحل مختلف اجرای فایل های فوق را مشاهده می نماییم . با انجام این کار با اجرای فرمان اول یعنی CLS صفحه نمایش پاک می شود با اجرای فرمان بعدی  DIR \ P فهرست فایلهای دیسک جاری صفحه به صفحه نمایش داده می شود .

فرمان DEL

     برای حذف فایلی که مورد نیاز نباشد از دستور DEL که مخفف DELET است استفاده می شود دستور DEL یک فرمان داخلی است . برای حذف فایل به نام    Myfile . TXT میتوان فرمان DEL را به صورت زیر وارد نمود .  

                                                                         Myfile . TXT DEL

با وارد نمودن فرمان فوق فایل Myfile . TXT از روی دیسک جاری حذف می شود از فرمان DEL برای گروهی از فایل ها نیز می توان استفاده کرد و برای این کار از * و ؟ استفاده می کنیم .

برای مثال : کلیه ی فایلهای مختوم به  TXT را از وری دیسک A حذف می نماید .                                                  TXT                                                                                            A : * .  DEL                   

ویرایشگر سیستم عامل DOS

     ساختن فایل با دستور copy con دارای اشکالاتی است . مثلاً با استفاده از این فرمان هر گاه خواسته باشیم در محتوای فایل ساخته شده تغییراتی بدهیم ، به سطرهای بالاتر برگردیم ، چیزی را اضافه یا کم نمائیم ، عملاً این کارها مقدور نیست  لذا برای نیل به هدف فوق ضروری است از روش پیشرفته تری برای ساختن فایل استفاده نمائیم . این روش استفاده از EDITOR یا ویرایشگر سیستم عامل DOS می باشد . EDITOR برنامه ای است که در سیستم عامل DOS وجود دارد و پس از اعلام آمادگی سیستم با وارد نمودن فرمان EDIT  از دیسک سخت کامپیوتر فراخوانی شده و در حافظه اصلی کامپیوتر قرار می گیرد . با احضار ویرایشگر فوق صفحه نمایش کامپیوتر رنگی شده و پنجره ای در وسط آن پدیدار می گردد . با فشردن کلید Esc  این پنجره محو و مکان نما در گوشه سمت چپ بالای صفحه نمایش ظاهر شده و آماده نوشتن یا وارد نمودن محتوای فایل می گردد . برای ساختن فایل با استفاده از ویرایشگر پس از انجام مراحل فوق به ترتیب زیر عمل می کنیم :

- محتوای فایل را با استفاده از صفحه کلید وارد می نمائیم و پس از اتمام آن کلید ALT را فشار می دهیم تا منوی FILE  در گوشه سمت چپ بالای صفحه فعال گردد (در داخل مستطیل سیاه رنگی قرار گیرد) آنگاه کلید ENTER را فشار می دهیم جدولی به فرم زیر پایین صفحه FILE ظاهر می شود.

با فشردن کلید جهت دار   گزینه Save  را  از

 جدول انتخاب نموده کلید ENTER فشار دهید

تا جدول دیگری به فرم زیر وارد می شود .

نام فایلی را با ضوابط محدود (حداکثر 8 کاراکتر برای نام فایل و حداکثر 3 حرف برای پسوند و یک نقطه برای جدا نمودن نام از پسوند) در محل تعیین شده در جدول نوشته و مکان نما را با فشردن کلید Tab روی OK برده و کلید ENTER را فشار می دهیم به این ترتیب محتوای فایل تحت نام تعیین شده برای فایل در دیسک سخت ذخیره می شود  و مجدداً محتوای فایل ظاهر می شود .  

معرفی زبان برنامه نویسی بیسیک

حروف BASIC مخفف کلمات  Beginners All Porpose Symblic Instruction Code می باشد که به معنی زبان نمادی همه منظوره برای مبتدیان است .

این زبان در سال 1965 میلادی در کالج دارتموث توسط جان کمنی و همکارانش به عنوان یک زبان آموزشی ایجاد شد خصوصیات زبان برنامه نویسی بیسیک عبارت است از :

الف – یادگیری آن آسان است و دارای کلیه امکانات لازم برای آشنایی با مفاهیم اساسی یک برنامه نویسی است .

ب – زبان برنامه نویسی بیسیک برروی اکثر سیستم های کامپیوتری مخصوصاً کامپیوترهای کوچک و ارزان قیمت موجود است .

همانطور که در زبانهای رایج محاوره ای لهجه های گوناگون وجود دارد ، زبان برنامه نویسی بیسیک نیز دارای نسخه های متفاوتی است که عبارتند از :

بیسیک معمولی ، GW بیسیک ، Q بیسیک ، بیسیک پیشرفته وتوربو بیسیک و ..... .

منظور از معرفی زبان برنامه نویسی بیسیک در این جزوه برنامه نویس Q بیسیک تحت سیستم عامل MS – DOS است . MS مخفف نام شرکت سازنده سیستم عامل DOS یعنی شرکت Microsoft است . تفاوت بین نسخه های مختلف زبان برنامه نویسی بیسیک فاحش نیست و با تغییرات نسبتاً کمی در هر زبان برنامه نویسی دیگر اجراء کرد از این پس در این نوشته منظور از زبان برنامه نویسی همان زبان برنامه نویسی     Q بیسیک است . 

ج : نشانهایی که در زبان برنامه نویسی بیسیک به کار می روند عبارتند از :

حروف A الی  Z و a الی   z ارقام 0 الی 9 ، نمادهای عملیاتی = و + و – و × و ^ و / و \

نشانه های خاص مانند % و $ و ! و & و – و > و< و ؟ و ….

به طور کلی هر یک از حروف ، ارقام ، نمادهای عملیاتی و نشانه های خاص را یک نشانه یا کاراکتر Character می نامند .

به منظور آشنایی با زبان برنامه نویسی برخی دستورالعمل ها و فرامین مربوط به این زبان برنامه نویسی به طور مختصر شرح داده می شود.

ثابت و متغیر

     ثابت به عدد صحیح یا اعشاری گفته می شود که در دستورالعمل های زبان برنامه نویسی بیسیک بکار می رود . متغیر اسمی قراردادی متعلق به محلی از حافظه است که مقادیر مختلف یک عدد یا یک آدرس از حافظه می باشد متغیر را در زبان برنامه نویسی بیسیک با یک حرف و یا یک حرف و یک رقم نشان می دهند ، بطوریکه رقم سمت چپ حرف باشد . در بعضی کامپیوترها برای نامگذاری متغیرها محدودیت وجود ندارد .

دستور العمل های زبان برنامه نویسی

     برنامه – مجموعه ای از چند دستورالعمل که به ترتیبی منطقی دنبال هم نوشته می شوند ، برنامه نام دارد . سه نوع از دستور العمل های زبان برنامه نویسی بیسیک عبارتند از :

دستورالعمل های محاسباتی ، دستورالعمل های ورودی و خروجی ، دستورالعمل های کنترل

دستورالعمل محاسباتی – فرم کلی این دستورالعمل به صورت زیر است :

یک عد یا عبارت = نام متغیر  LET شماره سطر یا دستور العمل

مثال : رابطه A = B + C  را اگر خواسته باشیم به فرم زبان برنامه نویسی بیسیک بنویسیم داریم :                                        A = B + C 10 LET         

دستورالعمل فوق دو متغیر A و  B را در کامپیوتر بوجود می آورد و در محلی از حافظه که A نام خواهد داشت قرار می دهد .

دستورالعمل های ورودی و خروجی عبارتند از :

1- دستورالعمل DATA – این دستور العمل اطلاعاتی را مشخص می کند که باید توسط دستور العمل READ خوانده شود

مثال :                                                    10 DATA 5,4,9,2

2- دستورالعمل READ – این دستورالعمل در ارتباط با تعداد داده ها ، اسامی متغیری را معرفی می کند که هر اسم به ترتیب به یک داده ارتباط پیدا می کند .

مثال :                      10  READ A,B,C,D                                        

                                                                          20 DATA 3,7,11,9 

در مثال فوق  A = 3 و B = 7 و  C = 11 و D = 9

3- دستورالعمل INPUT  - این دستورالعمل اطلاعاتی را مشخص می کند که باید از طریق صفحه کلید به داخل کامپیوتر فرستاد .

مثال :                                                                 10INPUT A

4- دستورالعمل PRINT – این دستورالعمل کامپیوتر را وادار می سازد که متغیر مورد نظر را با یک عبارت چاپ نماید .

مثال :                                                        10 PRINT A     

فرزاد عزیزی 

                                                                                         پایان